Sokołowskie gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” założone zostało 17 listopada 1894 r. Pierwszym prezesem Towarzystwa został baron Karol de Rudenstein Rampelt, a jego zastępcą Bolesław Chodziński. Trudno dokładnie ustalić, jakimi torami przebiegała początkowa działalność sokołowskiego Towarzystwa Gimnastycznego. Nie zachowała się bowiem korespondencja prowadzona przez gniazdo z innymi ogniwami organizacji, sprawozdania z działalności ani dokumenty mówiące o sokołowskim gnieździe. Z dużą dozą prawdopodobieństwa przypuszczać można, że wszystkie dokumenty z początkowego okresu istnienia „Sokoła” spłonęły w pożarze miasta 25 lipca 1904 r. Nie sposób natomiast zdobyć informacji od naocznych świadków tamtych wydarzeń, gdyż mijający czas nieubłaganie wyrwał ich wszystkich z grona żyjących. Warto podkreślić fakt, iż „Sokół” był pierwszą organizacją społeczną w Sokołowie powołaną jednocześnie w celu krzewienia tężyzny fizycznej i w celach kulturalnych. Najważniejszą dyscypliną sportową przez pierwsze lata istnienia Towarzystwa była… gra w kręgle.
zdj. Drużyny Towarzystwa Kształcącej się Młodzieży w Sokołowie (jasne stroje) oraz sokołowskiego Strzelca (ciemne) - boisko pod Turzą, 1926 r.
Pierwszymi sekcjami sportowymi TG „Sokół” w Sokołowie były Sekcja Strzelecka i Sekcja Gimnastyczna. Szeroka działalność Towarzystwa Gimnastycznego trwała do 25 lipca 1904 r. Wielki pożar Sokołowa zahamował rozwój tutejszego gniazda „Sokoła”. Nastąpiła kilkuletnia przerwa w działalności. Oficjalne ponowne powołanie do istnienia Towarzystwa Gimnastycznego miało miejsce w roku 1910. Działalność „Sokoła” po roku 1910 była dość zróżnicowana i nie odbiegała znacznie od prowadzonej przed pożarem miasta. W roku 1910 dokonano również poświęcenia sztandaru gniazda sokołowskiego z Sokołowa. Dziwić może fakt, że na początku wieku XX czymś niespotykanym w Sokołowie była piłka nożna. Nowość, jaką był futbol, zaistniała w miasteczku dopiero w roku 1912. Podczas letnich wakacji w tymże roku przybył do Sokołowa Józef Woś, studiujący wówczas na wyższej uczelni we Lwowie. On to zaznajomił tutejszą młodzież z zasadami gry w piłkę nożną. Od tej pory futbol stawał się w Sokołowie coraz bardziej popularny. Pamiętać jednak trzeba, iż prawdziwe mecze futbolowe pojawiły się tutaj dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Wybuch I wojny światowej zahamował niemal całkowicie działalność „Sokoła”. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pojawiły się korzystne warunki do rozwoju sportu. W Sokołowie największą aktywność przejawiała drużyna sportowa Towarzystwa Gimnastycznego. Prócz tego istniała sekcja sportowa z drużyną piłki nożnej działająca przy Związku Kształcącej się Młodzieży w Sokołowie.
zdj. drużyny z Sokołowa (jasne stroje) i Łańcuta (ciemne) po meczu (1937 r.)
Pierwsze zawody piłkarskie odbyły się w latach 1919 -1920. Dzięki piłce nożnej drużyna sokołowska nawiązała kontakty z drużynami z Głogowa, Rudnika, Rzeszowa i Leżajska. Część meczy rozgrywano na wyjazdach, niektóre u siebie. Przykładem zmagania się sokołowian z drużyną zamiejscową jest mecz rozegrany z „Resovią” 23 października 1932 r. na boisku „Sokoła” w Sokołowie. Rzeszowska „Resovia” zwyciężyła w tym meczu 5:2 (3:1).
Jako boisko do piłki nożnej traktowano w początkowym okresie błonia pod Turzą. Dopiero w kilka lat po zakończeniu I wojny światowej zorganizowano u wylotu ulicy Raniżowskiej Duży stadion sportowy. Zbudowano go na placu zakupionym przez TG „Sokół”.
zdj. Spotkanie drużyn z Sokołowa i Głogowa (1946 r.)
Wraz z upływem czasu w Towarzystwie Gimnastycznym pojawiły się kolejne sekcje sportowe: Sekcja Piłki Siatkowej, Sekcja Lekkoatletyczna i Sekcja Akrobatyki Sportowej.
Wrzesień 1939 roku oraz kilkuletnia okupacja niemiecka spowodowały ponowny upadek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sokołowie. Zniszczony został cały dobytek „Sokoła” z kilkudziesięciu lat działalności. W ruinę popadło boisko, przepadł sprzęt sportowy, zgniło większość pamiątek, dyplomów, dokumentów.
Dalsza praca na polu krzewienia kultury fizycznej została podjęta dopiero po zakończeniu II wojny światowej. Nie reaktywowano już Towarzystwa Gimnastycznego, a do istnienia powołano klub sportowy, który kilkakrotnie zmieniał swoją nazwę.
Pierwszy powojenny sokołowski klub sportowy został założony już w kilka miesięcy po wyzwoleniu miasteczka, w roku 1945. Klub ten nie posiadał nazwy. Jedyną sekcją sportową klubu była Sekcja Piłki Nożnej. Nieprzychylność ówczesnego burmistrza do rozwoju klubu sportowego spowodowała zaprzestanie działalności przez działaczy sportowych. W wyniku nieprzychylnego traktowania przez władze miejskie pierwszy klub sportowy upadł wnet po założeniu.
zdj. Pierwsza powojenna drużyna w Sokołowie (1946 r.)
Nowym klubem, a właściwie kontynuacją starego, był klub założony 15 listopada 1947 r. Nadano mu nazwę Związkowy Klub Sportowy „Związkowiec” w Sokołowie Młp. Do powstania klubu przyczyniło się bardzo wielu działaczy sportowych, którzy w międzyczasie powrócili do miasteczka. Wśród nich byli m.in. Tadeusz Łuszczki, Jan Osiniak i Kazimierz Stawiarski. W 1950 roku działalność klubu poszerzyła się o Sekcję Lekkoatletyki i Wychowania fizycznego, Sekcję Piłki Ręcznej, Sekcję Tenisa Stołowego oraz Sekcję Piłki Siatkowej. Pod koniec roku1950 nastąpiło połączenie dwóch sekcji: piłki ręcznej i piłki siatkowej w Sekcję Gier Sportowych, pojawiła się także nowa – Sekcja Szachowa.
Początki sokołowskiego sportu przedstawiały się w jasnych barwach. W jesiennej rundzie sezonu 1950/1951 na siedem wyznaczonych meczy w rozgrywkach mistrzowskich drużyna „Związkowca” wygrała sześć a jeden zremisowała. Drużyna tenisa stołowego na cztery mecze wygrała trzy, a jeden przegrała. Obie te drużyny sokołowskie zajęły wówczas pierwsze miejsce w powiecie. W rozgrywkach Pucharu Polski sokołowska drużyna futbolowa zdobyła wówczas pierwsze miejsce w trzech powiatach po następujących meczach:
Związkowiec Sokołów
|
Resovia Rzeszów
|
4:2
|
2:1
|
Związkowiec Sokołów
|
Gwardia Rzeszów
|
6:0
|
10:0
|
Związkowiec Sokołów
|
Budowlani Rzeszów
|
3:1
|
|
Związkowiec Sokołów
|
Stal Rzeszów
|
2:2
|
|
Związkowiec Sokołów
|
Gwardia Mielec
|
3:1
|
|
Związkowiec Sokołów
|
Gwardia Dębica
|
5:1
|
|
Związkowiec Sokołów
|
Spójnia Rzeszów
|
5:4
|
|
W dniu 4 stycznia 1951 r. sokołowski „Związkowiec” przestał istnieć. W jego miejsce założono Koło Sportowe „Spójnia”. Opiekę nad nim przejęła Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” w Sokołowie. Losy „Spójni” od początku były naznaczone niechętną postawą opiekuna klubu i brakiem współpracy z nim. Wszystko to bardzo dobiło się na działalności klubu. W roku 1952 znikła Sekcja Szachowa, Sekcja Gier Zespołowych przemieniona została na Sekcję Piłki Ręcznej, a Sekcja Tenisa Stołowego na Sekcję Tenisa Stołowego i Przygotowania Ogólnego. W 1953 r. pojawiła się na nowo Sekcja Szachowa, a Sekcja Tenisa Stołowego i Przygotowania Ogólnego rozpadła się na dwie osobne sekcje sportowe. Po roku w kole istniały następujące Sekcje: Gimnastyczna, Lekkoatletyczna, Piłki Nożnej, Siatkówki, Szachowa i Tenisa Stołowego. Te wszystkie zmiany sprawiły jednak tylko wrażenie prężnej działalności przy jednoczesnym braku rozwoju koła. Ze wszystkich sekcji działała właściwie tylko sekcja futbolowa, inne istniały tylko na papierze.
zdj. Zespół Spójni Sokołów na boisku w Sokołowie (1954 r.)
Działalność sokołowskiej „Spójni” niedwuznacznie wskazywała na brak rozwoju koła i podejmowanie przez Zarząd niewłaściwych decyzji. Rozwiązaniem tej trudnej sytuacji znaleziono w przemianowaniu „Spójni” na Klub Sportowy „Sparta” w Sokołowie Młp. Nastąpiło to na początku 1955 r i spowodowało wyraźne ożywienie działalności sokołowskiego klubu.
Po krótkim okresie poprawienia się sytuacji klubu sokołowskiego, w roku 1956 nastąpiło ponowne jej pogorszenie. Rozwiązana została Sekcja Piłki Ręcznej i Sekcja Przygotowania Ogólnego. Powolny upadek klubu próbowano tuszować utworzeniem nowej Sekcji Piłki Siatkowej, lecz w praktyce sekcja ta okazała się fikcją.
W roku 1957 nastąpiła kolejna zmiana nazwy klubu. Nawiązując do nazwy miasteczka oraz do przedwojennej organizacji przemianowano „Spartę” na Klub Sportowy „Sokołowianka” w Sokołowie Młp. Nowy klub sokołowski został wpisany dnia 24 sierpnia 1957 r. do rejestru stowarzyszeń i związków pod numerem 1774. Rozwiązanie klubu „Sparta” w roku 1957 podyktowane było zlikwidowaniem Wojewódzkiej Rady Okręgowej ZS „Sparta”. W miejsce sokołowskiej „Sparty” utworzono Klub Sportowy „Sokołowianka”, który działał przez cały pozostały okres Polski Ludowej. Wraz z powstaniem „Sokołowianki”, opracowano równocześnie statut klubu ,który dokładnie określał cel, zadania i charakter klubu. Przyjęto, że terenem działalności i siedziba klubu jest miasto Sokołów Małopolski, godłem klubu herb Sokołowa, zaś barwami – kolory niebieski i biały.
„Sokołowianka” przejęła cały majątek – oraz wszelkie tradycje sportowe – poprzednich klubów. Stąd słusznie uważała się za dziedzica przedwojennego Towarzystwa Gimnastycznego. W początkowych latach istnienia w klubie istniało siedem sekcji: lekkoatletyczna, turystyczna, piłki nożnej, tenisa stołowego, szachów, siatkówki i brydża sportowego.
Podobnie jak w przypadku „Spójni” i „Sparty”, Zarząd „Sokołowianki” nie potrafił znaleźć wspólnego języka z władzami Gminnej Spółdzielni w Sokołowie. Trudno rozsądzić czyja wina była większa, lecz w świetle zachowanych dokumentów przypisać ją trzeba raczej spółdzielni. Działalność sportową „Sokołowianki” w dużym stopniu hamował również brak własnego lokalu. Z uwagi na taki obrót rzeczy, władze klubowe zdecydowały w roku 1960 zbudować własny pawilon sportowy. Prace budowlane rozpoczęto w roku 1961. Warte podkreślenia jest, że większość prac budowlanych wykonano w czynie społecznym. Było to właściwie konieczne, ponieważ dotacje państwowe były zdecydowanie niewystarczające. Budowę sfinalizowano po czterech latach.
Uroczyste otworzenie pawilonu nastąpiło 8 maja 1966 roku o godzinie 1030. Od tego czasu zawodnicy mieli godziwe warunki do uprawiania sportu, a on sam zaczął się prężnie rozwijać. W latach 60-tych XX w. działalność klubu opierała się na kilku sekcjach z których najważniejsza była Sekcja Piłki Nożnej. Oprócz niej istniały i inne: szachowa, tenisa stołowego, piłki siatkowej oraz piłki ręcznej. Od 1970 r. „Sokołowianka” była klubem jednosekcyjnym o specjalności piłka nożna. W połowie lat 80-tych XX w. władze „Sokołowianki” zdecydowały się na rozbudowę pawilonu sportowego. Postawiono dobudować do jego budynku skrzydło z przeinaczeniem na szatnie, sanitariaty i saunę. Ostatecznie w roku 1986 powstał osobny budynek.
zdj. Autorzy awansu Sokołowianki do klasy okręgowej z 1972 roku.
Początek lat 90-tych przyniósł dla klubu ogromne trudności finansowe. Odbiło się to na wynikach drużyn piłkarskich. Zdesperowane władze klubowe szukały coraz to nowych źródeł wpływów finansowych, lecz nie było to łatwe. W końcu lat 90-tych coraz częściej dostrzegano naglącą potrzebę wzniesienia nowych trybun. Prace nad dziełem budowy trybun rozpoczęto już w lecie 1996 r. Wiele prac wykonali społecznie sami zawodnicy i kibice. Choć sokołowski klub sportowy borykał się z dużymi trudnościami finansowymi, potrafił prowadzić dość prężnie działalność. Stan taki dostrzegło i doceniło wiele instytucji miejscowych i regionalnych. Przykładem tego może być przyznanie „Sokołowiance” przez Rzeszowski Okręgowy ZPN dnia 27 kwietnia 1995 r. tytułu „Zasłużony dla piłkarstwa rzeszowskiego”.
W drugiej połowie lat 90-tych XX stulecia pozycja finansowa klubu znowu stała się tragiczna. Wydatki klubu były tak duże, że władze „Sokołowianki” nie były w stanie uregulować wszystkich zobowiązań. Dyskutowano wówczas nad połączeniem klubu z miejskim Ośrodkiem Klutury i nad przejęciem klub prze miasto. Na zebraniu sprawozdawczo – wyborczym „Sokołowianki” w dniu 29 czerwca 1998 r. podjęto uchwałę o utworzeniu w miejsce Klubu Sportowego „Sokołowianka” Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Tym samym powrócono do korzeni.
zdj. Drużyna z Sokołowa w roku 1998 (występy w IV lidze podkarpackiej)
Na mocy tej uchwały KS Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” przejął cały majątek „Sokołowianki”, jego fundusze oraz karty zawodnicze. Podobnie jak „Sokołowianka”, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” obejmowało swym terenem miasto Sokołów, które przyjęło za siedzibę klubu. Pozostawiono bez zmian barwy klubu – kolory niebieski i biały.
Pod tą nazwą klub funkcjonuje po dzień dzisiejszy.
Tekst opracowany przez RBK na podstawie ksiązki „W biało-niebieskich barwach” Leszka i Bartosza Walickich